I WOJNA ŚWIATOWA------------------------------------------------------------------------------------------II WOJNA ŚWIATOWA



s/s svartön



- Szwedzki frachtowiec dwukrotnie padł ofiarą broni podwodnej -



Piotr Mierzejewski







Szwedzki frachtowiec s/s SVARTÖN, zbudowany w 1906 jako s/s CEDARGROVE dla brytyjskiego armatora Steamship Mary Co. Ltd.

Stocznia: Robert Thompson and Sons, Ltd., Southwick. Numer stoczniowy 243. Pojemność: 2475 BRT i 1380 NRT. Nośność: 3970 DWT. Wymiary: 94,5 x 13,3 x 6,1 m. Prędkość: 9,5 w. Maszyna parowa potrójnej ekspansji, 229 n.h.p., 2 kotły Georg Clark Ltd., Sunderland.



21 sierpnia po południu 1906 roku w Southwick, w stoczni Robert Thompson and Sons, Ltd., zwodowano jednopokładowy statek towarowy, zbudowany na zamówienie spółki żeglugowej Steamship Mary Co. Ltd. (Alexander and Arthurs), Glasgow. Frachtowiec otrzymał nazwę CEDARGROVE, a jego matką chrzestną została Mrs. Alexander, żona jednego z dyrektorów operatora. Jednostka oddana została do eksploatacji we wrześniu 1906. Dziennik "Newcastle Daily Chronicle" w numerze 22 sierpnia 1906 roku tak scharakteryzował ten statek:


-----Her principal dimensions are: Length b.p. 299ft., breadth 44ft. 6ins., depth unloaded 22ft. 3in. She is classed 100 A1 at Lloyd's. The engines are by Messrs George Clark, Ltd., of Sunderland, of the tripple expansion type, having cylinders 22/1/2 ins., 36in., and 59 in. by 39in. stroke, with extra large boilers of 180lbs pressure.




-----

-----Krakowski "Czas" (nr 116 z 27 lutego 1915) zamieścił na temat omawianego wydarzenia krótką notkę, zatytułowaną "Uszkodzenie statku neutralnego". Oto jej treść:


-----Ymuiden, 27 lutego. (B.k.) Dzisiaj przybył tu sztokholmski okręt "Svarton", płynący z Rotterdamu do Upsali. Odniósł on po drodze uszkodzenie, jak przypuszczają, skutkiem trafienia torpedą czy też natknięcia się na minę i stracił dwie łodzie. Załoga wyszła bez szwanku.


-----Katastrofę szwedzkiego statku odnotowały także krakowskie dzienniki "Głos Narodu" (nr 105 z 27 lutego 1915) i "Nowa Reforma" (nr 111 z 3 marca 1915).



-----Po przeprowadzeniu remontu SVARTÖN znowu zmienił właściciela, lecz pozostał przy dotychczasowej nazwie. Nowym armatorem została sztokholmska firma Grängesberg-Oxelösund Trafikaktiebolaget, właścicielka kopalń rudy żelaza, której najważniejszym odbiorcą były Niemcy.


----Szczęście, które tak bardzo dopisało frachtowcowi podczas Wielkiej Wojny, opuściło go niestety podczas następnej wojny światowej. 31 grudnia 1939 roku SVARTÖN wszedł w skład konwoju HN-6, idącego z Bergen w Norwegii do portów Wielkiej Brytanii, a eskortowanego m.in. przez polski okręt podwodny ORP ORZEŁ. Już na początku trasy statek, z powodu ciężkich warunków atmosferycznych i zbyt małej prędkości, pozostał z tyłu konwoju i samotnie podążał z ładunkiem rudy żelaza do Middlesborough. 3 stycznia 1940 r., w pobliżu północno-wschodnich brzegów Szkocji, zaatakował go U-58, przybrzeżny U-Boot (typ IIC), którym dowodził Kapitänleutnant Herbert Kuppisch. Torpeda G7e trafiła parowiec na wysokości śródokręcia. Eksplozja przełamała jego kadłub na dwie części, które znikły pod wodą w ciągu zaledwie półtorej minuty, jak twierdziła w swej depeszy agencja Associated Press.


-----W chwili katastrofy na pokładzie statku znajdowało się 31 ludzi. Na pomoc rozbitkom ruszyły łodzie z najbliższych stacji ratowniczych oraz trawler HMS OAK. Nie udało się uratować 20 marynarzy. Wśród ofiar znalazł się Emil Larsson Bror, 55-letni kapitan frachtowca.


-----Wrak parowca został zlokalizowany w roku 1986 przez okręt hydrograficzny HMS BULLDOG na Morzu Północnym w pozycji 57°52'03''N, 001°51' 23''W. Spoczywa na głębokości 82-94 m.





Uzbrojony trawler HMS OAK, który przyszedł z pomocą rozbitkom z frachtowca s/s SVARTÖN.